Hurşidbanu, 1832’de Şuşa’da dünyaya geldi. Babası, Karabağ‘ın sonuncu egemen hanı Mehdikulu Han; annesi ise Gence hanlarının neslinden olan Uğurlu Bey’in kızı Bedircihan idi. Ailenin yegâne evladı ve Karabağ Hanlığının mirasçısı olduğundan sarayda “Dürr-i yekta” (Tek inci), halk arasında ise Han Kızı adıyla tanınmıştı. “Natevan“, kendisi için seçtiği mahlastır, “kimsesiz, muhtaç” anlamına gelir.
Halası Gevher Hanım’ın yanında yetişti; özel hocalardan Arapça ve Farsça öğrendi.
Babasının 1845’te ölümünden sonra Karabağ Hanlığı’nın meşrû vârisi olarak hanlığı yönetmeye başladı. Hanlığın toprakları babasının ölümünden sonra Rus İmparatorluğu’nun idaresine geçtiğinden Tiflis‘teki Rus yöneticilerin gözetiminde yaşadı ve 1850’de Ruslar’ın hizmetinde bir general olan Dağıstanlı Hasay Han Üsmiyev’le evlendirildi. Bu evlilikten Mehdikulu Han ve Hanbike adlı iki çocuğu dünyaya geldi.
1860’ta Hasay Han’dan ayrıldı ve 1869’da Karabağlı bir seyyidle evlendi. İkinci evliliği Karabağ asilzadeleri arasında huzursuzluk yarattı.[2] Hayatının büyük bir kısmını Şuşa’da eşinin de teşvik ve desteğiyle daha çok hayır işleriyle uğraşarak geçirdi. İkinci evliliğinden iki kız iki erkek dört çocuk sahibi oldu. Şuşa’nm imarı, burada eğitim ve kültürün yayılmasına çaba harcadı; kendi imkanlarıyla Şuşa’ya dağlardan su kemeri, Muğan bölgesine bir su arkı çektirdi.
1850’den itibaren şiir yazdığı bilinen Hurşid Banu, 1872’de Şuşa’da “Meclis-i Üns” adı altında şairler birliği kurdu ve yirmi yıldan fazla bu birliğin yöneticisi ve mali destekleyicisi oldu. Şiirin yanı sıra hat, tezhip ve resimle de uğraştı. Azerbaycan El Yazmaları Enstitüsü’nde onun kendi elinden çıkmış “Gül Defteri” (1886) adıyla bilinen bir albüm bulunur. Yaptığı iğne işleri de Azerbaycan Ulusal Güzel Sanatlar Müzesi’nde saklanmaktadır. 1858’de Kafkasya’yı ziyaret eden Fransız yazarı Alexandre Dumas’ya hazırladığı el işlerini hediye etmiş, Dumas da kendisine bir satranç takımı vermiştir.
Mir Abbas adlı oğlunun (1885) ve ikinci eşinin beklenmedik ölümleri ile sarsıldı. Fuzûlî tarzı gazelleri bir tarafa bırakarak mersiyeler kaleme aldı.
Hurşid Bânû 2 Ekim 1897’de vefat etti. Ağdam’da İmaret adı verilen aile mezarlığına defnedildi. Ağdam rayonu ve Ağdam şehri işkalden azad edildiğinden sonra, malum olmuştur ki, armeniler tarafından Natevanın meqberesi dağıtılmıştır, kabiri ise tahqir olunmuşdur, kazılıp ve kemikleri kabrinden çıkarılıp aparılmıştı. Bu haqda mehşur fransız fotogazeteçi Reza Deghati malumat da derc etmişdir, Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı şu olayı onaylamıştır.
1960’ta Bakü’de heykeli dikilen Hurşid Bânû hakkında birçok eser kaleme alınmıştır. Bunlar arasında İlyas Efendiyev’in Hurşîd Bânû Nâtevan (1978) adlı dramı birçok defa sahnelenmiştir. 2006 yılı yapımı “Xarı Bülbüllər” filmi Hurşidbanu Natevan’nın hayatı hakkındadır.[
